Almanya merkezli deniz kurtarma örgütü SOS Humanity, kuruluşunun 10. yılında yayımladığı kapsamlı raporla Avrupa Birliği'nin (AB) göç politikalarını sert bir şekilde eleştirdi. "İnsanlık( dışılığ)ın sınırında Avrupa" başlıklı rapor, 64 kurtarılmış göçmenin tanıklıklarını bir araya getirerek, AB'nin Libya ve Tunus'la geliştirdiği sınır dışı işbirliklerinin insan hayatını hiçe sayan bir sisteme dönüştüğünü gözler önüne seriyor. Peki, bu çarpıcı rapor ne gibi detaylar içeriyor ve AB'nin Akdeniz'deki göç politikası gerçekten bir insanlık dramına mı yol açıyor?

Akdeniz'de Ölüm ve Sessizlik

2014 yılında İtalya'nın "Mare Nostrum" adlı devlet destekli arama-kurtarma programının sona ermesiyle birlikte, Avrupa'nın göç politikasında önemli bir kırılma yaşandı. Devletler geri çekilirken, denizde insan kurtarma sorumluluğu büyük ölçüde sivil toplum kuruluşlarına bırakıldı. Bu sorumluluğu üstlenen en önemli yapılardan biri olan SOS Humanity, 2015 yılından bu yana 38 bin 500'den fazla insanı Akdeniz'de ölümden kurtardı. Ancak aynı dönemde en az 25 bin insan, Avrupa'ya ulaşmaya çalışırken hayatını kaybetti. Sadece 2024 yılında bu sayı 1.719 olarak kayıtlara geçti.

2023 itibarıyla, Tunus'tan denize açılan göçmen sayısı, ilk kez Libya'dan gelenleri geçti. Bu durum, göç yollarındaki değişimin yanı sıra Tunus'un da AB'nin dışsallaştırma politikaları çerçevesinde "göçü durdurma taşeronu" haline geldiğini gösteriyor. Raporda yer alan 64 tanıklık, 2022 ile 2025 arasında SOS Humanity'nin kurtardığı toplam 4 bin 40 kişilik göçmen grubundan alınan çok sayıda tanıklığın sistematik biçimde incelenmesiyle derlendi. Tanıklık toplama süreci, sadece insani belgeleme değil, aynı zamanda bu kişilerin sığınma süreçlerinde kullanılabilecek resmi referanslara dönüştürülmesini de içeriyor.

Libya ve Tunus: Suç Ortaklığı mı?

Raporda yer verilen tanıklıklar, Avrupa'nın ortak çalıştığı ülkelerde yaşanan sistematik hak ihlallerini gözler önüne seriyor. Libya'da göçmenlerin keyfi biçimde tutuklandığı, defalarca el değiştirdikleri, zorla çalıştırıldıkları ve cinsel şiddete uğradıkları belgelenmiş durumda. Bir tanık, Libya'daki yaşamı "cehennem" olarak tanımlıyor ve denizde ölmenin bu koşullardan daha insani olduğunu söylüyor. Libya'da 2024 ve 2025 yıllarında bulunan iki toplu mezar, Birleşmiş Milletler'in 2022 tarihli raporunda da vurgulanan "insanlığa karşı suç işlendiği" bulgusunu doğruluyor.

Göçmenlerin 60-70 derece sıcaklıktaki metal barakalarda tutulduğu, günlerce yemek verilmeden bırakıldığı, kirli su içmeye mecbur kaldığı ve tedavi edilmeyen hastalıklar nedeniyle yaşamını yitirdiği bilgileri, cezaevi koşullarının işkence metotlarıyla özleştiğini ortaya koyuyor. Benzer şekilde Tunus'ta özellikle Sahraaltı Afrika'dan gelen siyah göçmenlerin ırkçılığa maruz kaldığı, ücretlerinin ödenmediği, hastaneye kabul edilmedikleri, cinsel şiddete uğradıkları ve bazı durumlarda çöle bırakılarak ölüme terk edildikleri aktarılıyor. Bu uygulama yerel halk tarafından "çöle terk etme" olarak adlandırılıyor.

Bir tanık, çöle götürülen bir grup içinde 37 kadının tecavüze uğradığını ve erkeklerin bunu izlemeye zorlandığını belirtiyor. Bir başka tanık ise işvereni tarafından darp edildiğini ve bu saldırı sonucu testislerinden birinin parçalandığını ifade ediyor.

AB'nin Sınır Güvenliği Önceliği

AB, bu ülkelerdeki sahil güvenlik yapılarına 2015'ten bu yana toplam 242 milyon avroluk fon sağladı. Buna karşılık SOS Humanity'nin yürüttüğü tüm kurtarma faaliyetlerinin maliyeti sadece 42 milyon avro oldu. Aradaki bu uçurum, Avrupa'nın önceliğinin insan hayatı değil, sınır güvenliği olduğunu açıkça gösteriyor. Libya ve Tunus sahil güvenliklerinin AB fonlarıyla desteklenmesine rağmen, göçmenleri geri itmek için şiddet, silah ve tehdit kullandıkları defalarca belgelenmiş durumda. SOS Humanity'e göre Tunus, denizde göçmenlere karşı şiddet uyguluyor ve gemilerin batmasına yol açacak şekilde kasıtlı manevralar yapıyor.

Raporda, 2017-2025 yılları arasında 166.393 kişinin denizde yakalanarak Libya'ya zorla geri gönderildiği belirtiliyor. Bu geri itmeler sırasında yaşanan ölümler ise giderek sıradanlaşıyor. Bir tanık, üç göçmenin ağır darp sonucu denize atladığını, Libyalı görevlilerin onları izlemekle yetindiğini ve aralarında "Bırakın ölsünler, hem onlar hem biz rahat ederiz" dediklerini aktarıyor.

• AB, denizden insan kurtarma görevini kamusal ve yasal bir sorumluluk olarak üstlenmeli.
• Libya ve Tunus'la olan tüm sınır güvenliği işbirlikleri derhal sonlandırılmalı.
• Ortak, kamusal ve insan haklarına uygun bir Avrupa kurtarma programı kurulmalı.
• Dışsallaştırma politikası terk edilerek, göçmenlerin yaşam hakları üçüncü ülkelere havale edilmemeli.

SOS Humanity raporu, Avrupa Birliği'nin göç politikalarının insanlık değerleriyle ne kadar çeliştiğini acı bir şekilde gözler önüne seriyor. Sınır güvenliği önceliği, binlerce insanın hayatına mal olurken, AB'nin bu duruma sessiz kalması ve hatta desteklemesi, vicdanları derinden yaralıyor. Umarız bu rapor, AB'nin göç politikalarını yeniden gözden geçirmesine ve insan odaklı çözümler üretmesine vesile olur.