Türkiye'de milyonlarca çalışanın hayali, emekli olup rahat bir nefes almaktır. Ancak bazı meslekler, diğerlerine göre daha zorlu ve yıpratıcıdır. Bu nedenle, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK),belirli mesleklerde çalışanlara yıpranma payı adı altında bir hak tanımaktadır. Peki, yıpranma payı nedir ve kimler bu haktan yararlanabilir?

Yıpranma Payı (Fiili Hizmet Süresi Zammı) Nedir?

Yıpranma payı, diğer adıyla fiili hizmet süresi zammı (FHSZ), 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 40. maddesinde belirtilen ağır ve tehlikeli işlerde çalışanların prim ödeme gün sayılarına eklenen bir süredir. Bu süre, çalışanların daha erken emekli olmalarını sağlamanın yanı sıra, emeklilik maaşlarının da artmasına yardımcı olur.

Kanun'a göre, ağır ve tehlikeli işlerde çalışanların prim günlerine her 360 güne karşılık 60 ila 180 gün ilave edilir. İlave edilen sürelerin yarısı oranında emeklilik yaş haddinden indirim yapılır. Ancak, yaş haddinden indirim yapılabilecek süreler 3 yılı aşamaz. Çoğu meslek için erken emeklilik süresi 2,5 yıldır.

Kimler Yıpranma Payından Yararlanabilir?

Yıpranma payından yararlanabilecek meslekler oldukça çeşitlidir. Bunlardan bazıları şunlardır:

• Madencilik işlerinde çalışanlar
• Basın ve gazetecilik sektöründe çalışanlar
• Türk Silahlı Kuvvetleri mensupları
• Emniyet mensupları
• Sağlık çalışanları (belirli bir süreyle)
• Kurşun ve arsenik işlerinde çalışanlar
• Cam fabrika çalışanları
• Dökümhane çalışanları
• Asit üretimi yapan işlerde çalışanlar
• Radyoaktif ve iyonlaştırıcı madde işlerinde çalışanlar

Bu mesleklerde çalışanlar, belirli şartları taşımaları halinde yıpranma payından yararlanabilirler. Şartlar, mesleğin niteliğine ve çalışma süresine göre değişiklik gösterebilir.

Yıpranma Payı Nasıl Hesaplanır?

Yıpranma payı hesaplaması, çalışılan işin tehlike derecesine ve çalışma süresine göre yapılır. Örneğin, maden işlerinde çalışan bir kişi, her yıl için 180 gün yıpranma payı alabilirken, basın sektöründe çalışan bir kişi her yıl için 90 gün yıpranma payı alabilir.

Yıpranma payı hesaplanırken, çalışanın fiili olarak çalıştığı süre dikkate alınır. İzinler, raporlar ve diğer nedenlerle çalışılmayan günler, yıpranma payı hesabına dahil edilmez.

Yıpranma Payı Emekliliği Nasıl Etkiler?

Yıpranma payı, emeklilik yaşını düşürmenin yanı sıra, emeklilik maaşını da artırabilir. Çünkü, yıpranma payı sayesinde prim gün sayısı artar ve bu da emeklilik maaşının hesaplanmasında dikkate alınır.

Ancak, yıpranma payının emekliliğe etkisi, çalışanın toplam prim gün sayısına, çalışma süresine ve diğer faktörlere bağlı olarak değişebilir.

Yıpranma payı, ağır ve tehlikeli işlerde çalışanlar için önemli bir haktır. Bu hak sayesinde, çalışanlar daha erken emekli olabilir ve daha yüksek bir emeklilik maaşı alabilirler. Ancak, yıpranma payından yararlanabilmek için belirli şartları taşımak ve gerekli başvuruları yapmak gerekmektedir. Bu nedenle, yıpranma payından yararlanmak isteyenlerin, SGK'ya başvurarak detaylı bilgi almaları önemlidir.